- عربي - نصوص الآيات عثماني : فَلَمَّا رَءَا ٱلشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّى هَٰذَآ أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّآ أَفَلَتْ قَالَ يَٰقَوْمِ إِنِّى بَرِىٓءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
- عربى - نصوص الآيات : فلما رأى الشمس بازغة قال هذا ربي هذا أكبر ۖ فلما أفلت قال يا قوم إني بريء مما تشركون
- عربى - التفسير الميسر : فلما رأى الشمس طالعة قال لقومه: هذا ربي، هذا أكبر من الكوكب والقمر، فلما غابت، قال لقومه: إني بريء مما تشركون من عبادة الأوثان والنجوم والأصنام التي تعبدونها من دون الله تعالى.
- السعدى : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
{ فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَذَا رَبِّي هَذَا أَكْبَرُ } من الكوكب ومن القمر. { فَلَمَّا أَفَلَتْ } تقرر حينئذ الهدى، واضمحل الردى فـ { قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ } حيث قام البرهان الصادق الواضح، على بطلانه.
- الوسيط لطنطاوي : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
ثم حكى القرآن الحالة الثالثة والأخيرة التي استدل بها إبراهيم على بطلان الشرك فقال- تعالى- فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بازِغَةً قالَ هذا رَبِّي هذا أَكْبَرُ أى: فلما رأى إبراهيم الشمس مبتدئة في الطلوع وقد عم نورها الآفاق، قال مشيرا إليها هذا رَبِّي هذا أَكْبَرُ أى: أكبر الكواكب جرما وأعظمها قوة، فهو أولى بالألوهية ان كان المدار فيها على التفاضل والخصوصية.
فقوله هذا أَكْبَرُ تأكيد لما رامه من إظهار النصفة للقوم، ومبالغة في تلك المجاراة الظاهرة لهم، وتمهيد قوى لإقامة الحجة البالغة عليهم، واستدراج لهم إلى ما يريد أن يلقيه على مسامعهم بعد ذلك.
قال صاحب الكشاف: فإن قلت ما وجه التذكير في قوله هذا رَبِّي والإشارة للشمس؟
قلت: جعل المبتدأ مثل الخبر لكونهما عبارة عن شيء واحد، كقولهم: ما جاءت حاجتك ومن كانت أمك، وكان اختيار هذه الطريقة واجبا لصيانة الرب عن شبهة التأنيث ألا تراهم قالوا في صفة الله علام ولم يقولوا علامة وإن كان العلامة أبلغ احترازا من علامة التأنيث .
وقوله فَلَمَّا أَفَلَتْ قال: يا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ أى فلما غابت الشمس واحتجب ضوؤها، جاهر إبراهيم قومه بالنتيجة التي يريد الوصول إليها فقال: يا قوم إنى برىء من عبادة الأجرام المتغيرة التي يغشاها الأفول، وبرىء من إشراككم مع الله آلهة أخرى.
قال الآلوسى: وإنما احتج- عليه السلام- بالأفول دون البزوغ مع أنه انتقال، لأن الأفول متعدد الدلالة أيضا إذ هو انتقال مع احتجاب ولا كذلك البزوغ، ولأن دلالة الأفول على المقصود ظاهرة يعرفها كل أحد، فإن الآفل يزول سلطانه وقت الأفول .
هذا والمتأمل في هذه الحالات الثلاث يرى أن إبراهيم- عليه السلام- قد سلك مع قومه أحكم الطرق في الاستدلال على وحدانية الله، فقد ترقى معهم وهو يأخذ بيدهم إلى النتيجة التي يريدها بأسلوب يقنع العقول السليمة، ورحم الله صاحب الانتصاف فقد بين ذلك بقوله: «والتعريض بضلالهم ثانيا أى في قوله لَئِنْ لَمْ يَهْدِنِي رَبِّي لَأَكُونَنَّ مِنَ الْقَوْمِ الضَّالِّينَ أصرح وأقوى من قوله أولا لا أُحِبُّ الْآفِلِينَ وإنما ترقى إلى ذلك، لأن الخصوم قد أقام عليهم بالاستدلال الأول حجة، فأنسوا بالقدح في معتقدهم، ولو قيل هذا في الأول فلعلهم كانوا ينفرون ولا يصغون إلى الاستدلال، فما عرض- صلوات الله عليه- بأنهم في ضلالة إلا بعد أن وثق بإصغائهم إلى تمام المقصود واستماعهم إلى آخره. والدليل على ذلك أنه ترقى في النوبة الثالثة إلى التصريح بالبراءة منهم والتقريع بأنهم على شرك حين تم قيام الحجة، وتبلج الحق، وبلغ من الظهور غاية المقصود .
- البغوى : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
( فلما رأى الشمس بازغة قال هذا ربي هذا أكبر ) أي : أكبر من الكوكب والقمر ، ولم يقل هذه مع أن الشمس مؤنثة لأنه أراد هذا الطالع ، أو رده إلى المعنى ، وهو الضياء والنور ، لأنه رآه أضوأ من النجوم والقمر ، ( فلما أفلت ) غربت ، ( قال يا قوم إني بريء مما تشركون ) .
- ابن كثير : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
"فلما رأى الشمس بازغة قال هذا ربي" أي هذا المنير الطالع ربي "هذا أكبر" أي جرما من النجم ومن القمر وأكثر إضاءة "فلما أفلت" أي غابت "قال يا قوم إنى بريء مما تشركون".
- القرطبى : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
قوله تعالى فلما رأى الشمس بازغة قال هذا ربي هذا أكبر فلما أفلت قال ياقوم إني بريء مما تشركون قوله تعالى فلما رأى الشمس نصب على الحال ; لأن هذا من رؤية العين . بزغ يبزغ بزوغا : إذا طلع . وأفل يأفل أفولا إذا غاب . وقال : " هذا " والشمس مؤنثة ; لقوله فلما أفلت فقيل : إن تأنيث الشمس لتفخيمها وعظمها ; فهو كقولهم : رجل نسابة وعلامة . وإنما قال : هذا ربي على معنى : هذا الطالع ربي ; قاله الكسائي والأخفش . وقال غيرهما : أي هذا الضوء . قال أبو الحسن علي بن سليمان : أي هذا الشخص ; كما قال الأعشى : قامت تبكيه على قبره من لي من بعدك يا عامر تركتني في الدار ذا غربة قد ذل من ليس له ناصر
- الطبرى : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
القول في تأويل قوله : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَذَا رَبِّي هَذَا أَكْبَرُ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ (78)
قال أبو جعفر: يعني تعالى ذكره بقوله (66) " فلما رأى الشمس بازغة "، فلما رأى إبراهيم الشمس طالعةً, قال: هذا الطالعُ ربّي =" هذا أكبر "، يعني: هذا أكبر من الكوكب والقمر = فحذف ذلك لدلالة الكلام عليه = " فلما أفلت "، يقول: فلما غابت, (67) قال إبراهيم لقومه =" يا قوم إنّي بريء مما تشركون "، أي: من عبادة الآلهة والأصنام ودعائه إلهًا مع الله تعالى ذكره. (68)
----------------------
الهوامش :
(66) "
بقوله" ، ساقطة من المخطوطة والمطبوعة ، وهي حق سياقة الكلام.(67) انظر تفسير"
أفل" و"بزغ" فيما سلف قريبًا.(68) انظر تفسير"
برئ" فيما سلف ص: 293. - ابن عاشور : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
وقوله : { فلمَّا رأى الشمس بازغة } أي في الصباح بعد أن أفل القمر ، وذلك في إحدى الليالي التي يغرب فيها القمر قبيل طلوع الشمس لأنّ الظاهر أنّ هذا الاستدلال كلّه وقع في مجلس واحد .
وقوله للشمس { هذا ربِّي } باسم إشارة المذكّر مع أنّ الشمس تجري مجرى المؤنّث لأنّه اعتبرها ربّاً ، فروعي في الإشارة معنى الخبر ، فكأنَّه قال : هذا الجرْم الذي تدعونه الشمس تبيّن أنَّه هو ربِّي . وجملة { هذا ربي } جارية مجرى العلَّة لجملة { هذا ربِّي } المقتضية نقض ربوبية الكوكب والقمر وحصر الرّبوبيّة في الشمس ونفيها عن الكوكب والقمر ، ولذلك حذف المُفضّل عليه لظهوره ، أي هو أكبر منهما ، يعني أن الأكبر الأكثر إضاءة أولى باستحقاق الإلهية .
وقوله : { قال يا قوم إنِّي بريء ممَّا تشركون } ، إقناع لهم بأنْ لا يحاولوا موافقته إيَّاهم على ضلالهم لأنَّه لما انتفى استحقاق الإلهية عن أعظم الكواكب التي عبدوها فقد انتفى عمَّا دونها بالأحرى .
والبريء فعيل بمعنى فَاعِل من بَرىءَ بكسر الرّاء لا غير يَبرَأ بفتح الرّاء لا غير بمعنى تفصّى وتنزّه ونفَى المخالطة بينه وبين المجرور ب ( مِن ). ومنه { أن الله بريء من المشركين } [ التوبة : 3 ] ، { فبرّأهُ الله ممَّا قالُوا } [ الأحزاب : 69 ] ، { وما أبرّىء نفسي } [ يوسف : 53 ]. فمعنى قوله { بريء } هنا أنَّه لا صلة بينه وبين ما يشركون .
والصلة في هذا المقام هي العبادة إن كان ما يشركون مراداً به الأصنام ، أو هي التلبّس والاتِّباع إن كان ما يشركون بمعنى الشرك .
والأظهر أنّ ( ما ) في قوله { ما تشركون } موصولة وأنّ العائد محذوف لأجل الفاصلة ، أي ما تشركون به ، كما سيأتي في قوله : { ولا أخاف ما تشركون به } [ الأنعام : 80 ] لأنّ الغالب في فعل البراءة أن يتعلَّق بالذوات ، ولئلاّ يتكرّر مع قوله بعده { وما أنا من المشركين }.ويجوز أن تكون ( ما ) مصدرية ، أي من إشراككم ، أي لا أتقلَّده .
وتسميته عبادتهم الأصنام إشراكاً لأنّ قومه كانوا يعترفون بالله ويشركون معه في الإلهية غيره كما كان إشراك العرب وهو ظاهر أي القرآن حيث ورد فيها الاحتجاج عليهم بخالق السماوات والأرض ، وهو المناسب لضرب المثل لمشركي العرب بشأن إبراهيم وقومه ، ولقوله الآتي { الذين آمنوا ولم يلبسوا إيمانهم بظلم } [ الأنعام : 82 ].
- إعراب القرآن : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
سبق اعراب صدر الآية «هذا أَكْبَرُ» مثل هذا ربي في الآية السابقة «مِمَّا تُشْرِكُونَ» ما : مصدرية مؤولة مع الفعل بعدها بمصدر في محل جر بحرف الجر ، والجار والمجرور متعلقان «ببري ء» والتقدير إني بريء من إشراككم ويمكن أن تكون موصولة أي : من الذين تشركون مع اللّه ، والجملة صفة على الأول ، وصلة الموصول على الثاني.
- English - Sahih International : And when he saw the sun rising he said "This is my lord; this is greater" But when it set he said "O my people indeed I am free from what you associate with Allah
- English - Tafheem -Maududi : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ(6:78) Then when he beheld the sun rising, he said: 'This is my Lord. This is the greatest of all.' Then, when it went down, he said: 'O my people! Most certainly 1 am quit of those whom you associate with Allah in His divinity. *53
- Français - Hamidullah : Lorsqu'ensuite il observa le soleil levant il dit Voilà mon Seigneur Celui-ci est plus grand Puis lorsque le soleil disparut il dit O mon peuple je désavoue tout ce que vous associez à Allah
- Deutsch - Bubenheim & Elyas : Als er dann die Sonne aufgehen sah sagte er "Das ist mein Herr Das ist größer" Als sie aber unterging sagte er "O mein Volk ich sage mich ja von dem los was ihr Ihm beigesellt
- Spanish - Cortes : Cuando vio el sol que salía dijo Éste es mi Señor ¡Éste es mayor Pero cuando se puso dijo ¡Pueblo Soy inocente de lo que Le asociáis
- Português - El Hayek : E quando viu despontar o sol exclamou Eis aqui meu Senhor Este é maior Porém quando este se pôs disse Ó povomeu não faço parte da vossa idolatria
- Россию - Кулиев : Когда он увидел восходящее солнце то сказал Вот мой Господь Оно больше других Когда же оно зашло он сказал О мой народ Я непричастен к тому что вы приобщаете в сотоварищи
- Кулиев -ас-Саади : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
Когда он увидел восходящее солнце, то сказал: «Вот мой Господь! Оно больше других». Когда же оно зашло, он сказал: «О мой народ! Я непричастен к тому, что вы приобщаете в сотоварищи.- Turkish - Diyanet Isleri : Güneşi doğarken görünce "işte bu benim Rabbim bu daha büyük" dedi; batınca "Ey milletim Doğrusu ben ortak koştuklarınızdan uzağım" dedi
- Italiano - Piccardo : Quando poi vide il sole che sorgeva disse “Ecco il mio Signore ecco il più grande” Quando poi tramontò disse “O popol mio io rinnego ciò che associate ad Allah
- كوردى - برهان محمد أمين : ئینجا کاتێک خۆری بینی ههڵهات وتی ئاگاداربن وادابنێین ئهمهیان پهروهردگارمه ئهمه گهورهتریشه کاتێک ئهویش ئاوابوو وتی ئهی خهڵکینه ئهی خزمینه بهڕاستی من بهریم لهو شتانهی ئێوه کردووتانه بههاوهڵ و شهریک بۆ پهروهردگار
- اردو - جالندربرى : پھر جب سورج کو دیکھا کہ جگمگا رہا ہے تو کہنے لگے میرا پروردگار یہ ہے یہ سب سے بڑا ہے۔ مگر جب وہ بھی غروب ہوگیا تو کہنے لگے لوگو جن چیزوں کو تم خدا کا شریک بناتے ہو میں ان سے بیزار ہوں
- Bosanski - Korkut : A kad ugleda Sunce kako se rađa on uzviknu "Ovo je Gospodar moj ovo je najveće" – A pošto zađe on reče "Narode moj ja nemam ništa s tim što vi Njemu druge ravnim smatrate
- Swedish - Bernström : Och han såg solen gå upp och sade "Detta är min Herre Denna [stjärna] är störst" Men när [även solen] sjönk [och försvann] sade han "Stamfränder Jag har ingen del i [den synd ni begår när] ni sätter medgudar vid Guds sida
- Indonesia - Bahasa Indonesia : Kemudian tatkala ia melihat matahari terbit dia berkata "Inilah Tuhanku ini yang lebih besar" Maka tatkala matahari itu terbenam dia berkata "Hai kaumku sesungguhnya aku berlepas diri dari apa yang kamu persekutukan
- Indonesia - Tafsir Jalalayn : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ
(Kemudian tatkala dia melihat matahari terbit dia berkata, "Inilah) dhamir dalam Lafal ra-aa dimudzakarkan mengingat khabarnya mudzakkar (Tuhanku ini yang lebih besar.") daripada bintang dan bulan (maka tatkala matahari itu tenggelam) hujah yang ia sampaikan kepada kaumnya itu cukup kuat dan tidak dapat dibantah lagi oleh mereka (dia berkata, "Hai kaumku! Sesungguhnya aku berlepas diri dari apa yang kamu persekutukan.") dari mempersekutukan Allah dengan berhala-berhala dan benda-benda hawadits/baru yang masih membutuhkan kepada yang menciptakannya. Akhirnya kaumnya itu berkata kepadanya, "Lalu apakah yang engkau sembah?" Nabi Ibrahim menjawab:
- বাংলা ভাষা - মুহিউদ্দীন খান : অতঃপর যখন সূর্যকে চকচক করতে দেখল বললঃ এটি আমার পালনকর্তা এটি বৃহত্তর। অতপর যখন তা ডুবে গেল তখন বলল হে আমার সম্প্রদায় তোমরা যেসব বিষয়কে শরীক কর আমি ওসব থেকে মুক্ত।
- தமிழ் - ஜான் டிரஸ்ட் : பின் சூரியன் மிக்க ஒளியுடன் உதயமாவதைக் கண்டபோது "இதுவே என் இறைவன்; இது எல்லாவற்றிலும் பெரியது" என்று அவர் கூறினார் அதுவும் அஸ்தமிக்கவே அவர் "என் சமூகத்தாரே நீங்கள் ஆண்டவனுக்கு இணைவைக்கும் ஒவ்வொன்றையும் விட்டு நிச்சயமாக நான் விலகி விட்டேன்" என்று கூறினார்
- ภาษาไทย - ภาษาไทย : ครั้นเมื่อเขาเห็นดวงอาทิตย์กำลังขึ้นเขาก็กล่าวว่า นี้แหละคือพระเจ้าของฉัน นี้แหละใหญ่กว่า แต่เมื่อมันได้ลับไป เขาก็กล่าวว่า โอ้กลุ่มชนของฉัน แท้จริงฉันขอปลีกตัวออก จากสิ่งที่พวกท่านให้มีภาคีขึ้นแก่อัลลอฮ์
- Uzbek - Мухаммад Содик : Чиқаётган қуёшни кўрганда Мана шу Роббим Бу каттароқ деди У ҳам ботиб кетганида Эй қавмим мен сиз ширк келтираётган нарсадан воз кечдим деди
- 中国语文 - Ma Jian : 当地看见太阳升起的时候,他说:这是我的主;这是更大的。当太阳没落的时候,他说:我的宗族啊!我对于你们所用来配主的事物,是无关系的。
- Melayu - Basmeih : Kemudian apabila dia melihat matahari sedang terbit menyinarkan cahayanya berkatalah dia "Inikah Tuhanku Ini lebih besar" Setelah matahari terbenam dia berkata pula ` Wahai kaumku sesungguhnya aku berlepas diri bersih dari apa yang kamu sekutukan Allah dengannya
- Somali - Abduh : Markuu Arkay Qorraxda oo soo Muuqata wuxuu Yidhi kani ma Eebahaybaa kanaa wayne Markay Dhaeday wuxuu Yidhi Qoomkayow Bari baan ka ahay waxaad la wadaajinaysaan Eebe
- Hausa - Gumi : Sa'an nan a lõkacin da ya ga rãnã tanã bayyana ya ce "Wannan shĩ ne Ubangijina wannan ne mafi girma" Sa'an nan a lõkacin da ta fãɗi ya ce "Ya mutãnena Lalle ne ni barrantacce nake daga abin da kuke yi na shirki"
- Swahili - Al-Barwani : Na alipo liona jua linachomoza akasema Huyu ndiye Mola Mlezi wangu Huyu mkubwa kuliko wote Lilipo tua alisema Enyi watu wangu Mimi simo katika hayo mnayo fanyia ushirikina
- Shqiptar - Efendi Nahi : E kur e vërejti Diellin duke lindur ai thërriti “Ky është Zoti im ky është më i madhi” – E pasi perëndoi ai tha “O kombi im unë jam i dëlirë nga ajo që ju i bëni shok Perëndisë
- فارسى - آیتی : و چون خورشيد را ديد كه طلوع مىكند، گفت: اين است پروردگار من، اين بزرگتر است. و چون فروشد، گفت: اى قوم من، من از آنچه شريك خدايش مىدانيد بيزارم،
- tajeki - Оятӣ : Ва чун хуршедро дид, ки тулӯъ мекунад, гуфт: «Ин аст Парвардигори ман, ин бузургтар аст!» Ва чун ғоиб шуд, гуфт: «Эй қавми ман, ман аз он чӣ шарики Худояш медонед, безорам.
- Uyghur - محمد صالح : ئۇ قۇياشنىڭ چىقىۋاتقانلىقىنى كۆرۈپ (يۇقىرىقى ئۇسۇل بويىچە): «بۇ مېنىڭ پەرۋەردىگارىمدۇر، بۇ ھەممىدىن (يەنى يۇلتۇز بىلەن ئايدىن) چوڭدۇر» دېدى. قۇياش پېتىپ كېتىۋىدى، ئۇ ئېيتتىكى: «ئى قەۋمىم! مەن ھەقىقەتەن سىلەر شېرىك كەلتۈرگەن مەبۇدلاردىن ئادا - جۇدامەن
- Malayalam - ശൈഖ് മുഹമ്മദ് കാരകുന്ന് : പിന്നീട് സൂര്യന് ഉദിച്ചുവരുന്നതുകണ്ടപ്പോള് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു: "ഇതാണെന്റെ ദൈവം! ഇത് മറ്റെല്ലാറ്റിനെക്കാളും വലുതാണ്.” അങ്ങനെ അതും അസ്തമിച്ചപ്പോള് അദ്ദേഹം പ്രഖ്യാപിച്ചു: "എന്റെ ജനമേ, നിങ്ങള് അല്ലാഹുവില് പങ്കുചേര്ക്കുന്നതില് നിന്നൊക്കെയും ഞാനിതാ മുക്തനായിരിക്കുന്നു;
- عربى - التفسير الميسر : فلما راى الشمس طالعه قال لقومه هذا ربي هذا اكبر من الكوكب والقمر فلما غابت قال لقومه اني بريء مما تشركون من عباده الاوثان والنجوم والاصنام التي تعبدونها من دون الله تعالى
*53). Here some light is thrown on the mental experience through which Abraham passed in the beginning and which led him to an understanding of the Truth before prophethood was bestowed on him. This experience shows how a right-thinking and sound-hearted man, who had opened his eyes in a purely polytheistic environment and had received no instruction in monotheism, was ultimately led to discover the Truth by careful observation of, and serious reflection on the phenomena of the universe. The account of the conditions prevailing among the people of Abraham shows that when he began to think seriously the scene was dominated by the worship of the heavenly bodies - the moon, the sun and the stars. It was natural, therefore, that when Abraham began his quest for the Truth, he should have been faced with the question: Is it possible that any of these - the sun, the moon and the stars - is God? He concentrated his reflection on this central question and by observing that all the gods of his nation were bound by a rigid law under which they moved about like slaves, he concluded that those so-called gods were not possessed of even a shadow of the power of the One True Lord, Who alone had created them all and had yoked them to serve His will.
The Qur'anic passage describing Abraham's reactions on observing first a star, then the moon, and finally the sun, has puzzled some readers because the words seem to suggest that Abraham had never before witnessed these common phenomena. This misconception has made the whole narration such a riddle for some scholars that they could only solve it by inventing the strange anecdote that Abraham was born and grew to maturity in a cave and was thus deprived of the opportunity to observe the heavenly bodies. What is said, however, is so plain that one need not fall back on any such incident in order to comprehend it. It is well known, for instance, that when Newton saw an apple fall from a tree in his orchard this incident instantly raised in his mind the question: Why do things always fall to the ground? As a result of his reflection on this question he arrived at his theory of gravity. On reading this incident one might wonder if Newton had never before seen anything fall to the ground! Obviously, he must have seen things fall. For what reason, then, should the failing of an apple cause in his mind a reaction quite different irom those caused by hundreds of earlier observations of similar things failing? The answer is that a reflecting mind does not react uniformly to similar observations. A man may observe something over and over again without this observation creating any stir in his mind, but then there comes a moment when suddenly the same observation agitates his mind and his mental faculty begins to work in a different direction. It may also happen that while a man's mind is wrestling with a problem, he encounters something which is otherwise quite ordinary but which suddenly seems to provide the key. Something to this effect happened with Abraham. Certainly, he was as familiar as anyone else with nightfall and the ensuing daybreak. The sun, the moon and the stars had all risen before his eyes in the past and had then disappeared from sight. But on one particular day his observation of a star was to stimulate his thinking in a certain direction and to lead him in the end to perceive the truth of God's Oneness. It is possible that Abraham's mind was already engrossed in reflecting on whether, and if so to what extent, the beliefs which served as the foundation of the entire life-system of his people embodied the Truth. when he spotted a star which provided him with the initial key to the solution of the problem. It is also possible that the observation of a particular star first set him thinking about the problem.
Another question that arises is whether Abraham's statements about the star, the moon and the sun show that he lapsed into polytheism temporarily. The answer must be that, while a seeker after the Truth may pause on the way to his goal, what really matters is his direction and the end-point of his journey rather than the intermediary stages. These stages are inevitable for every seeker of the Truth. A man stops at them to inquire and question rather than to pronounce his final judgement. During these stages of the quest a man may seem to express the opinion: 'That is so', but what he is really doing is asking himself the question: 'Is it really so?' When serious investigation leads to a negative answer, he proceeds further and continues the quest. Hence, it would be wrong to think of such a seeker having temporarily fallen victim to polytheism and unbelief whenever he paused at an intermediary stage for critical reflection.